'Goede wc's kunnen een gemeenschap veranderen'

Toen Denison Atuheirwe, die werkt voor het bestuur van de westelijke provincie Bunyangabu, ruim vijf jaar geleden hoorde over de aanpak van Finish, was hij meteen overtuigd.

“Het idee dat mensen een kleine lening kunnen afsluiten om zelf een wc te laten bouwen, is even simpel als sterk”, zegt hij. “Vooral omdat Finish ervoor zorgde dat banken meedoen, inwoners voorlichting krijgen over het belang van hygiëne én er metselaars worden opgeleid. Zo ontstaat er een markt voor sanitair, wat ook nog eens goed is voor de economie. En omdat mensen voor hun toilet betalen, kennen ze de waarde en zorgen ze goed voor het onderhoud.”

Denison Atuheirwe. Foto's: Watanda Ambrose 

In zijn stad Fort Portal was Denison een van de eersten die thuis een goede wc liet installeren. “Ik vertegenwoordig de overheid, dus ik wilde het goede voorbeeld geven. Maar het had ook een praktische reden: ik nodigde buurtgenoten uit om te komen kijken. Dat werkte als een speer: zodra mensen zagen hoe goed het werkte en dat het voor hun bereikbaar was, wilden ze er ook één.”

Duurzaam

In de aangrenzende provincie Kamwenge vertelt collega Agaba dat hij vooral zwichtte voor het duurzame karakter van het project.

“We werken natuurlijk allang aan het verbeteren van het sanitair, maar er werd altijd teveel gelet op aantallen en te weinig op kwaliteit. De oude wc’s, met gevaarlijk diepe beerputten die niet konden worden geleegd, raakten snel beschadigd bij hevige regenval of door termieten. Als ze vol waren, moesten mensen de put afsluiten en op een ander plekje een nieuwe  laten graven. Deze wc's hebben twee ondiepere beerputten, die geleegd en opnieuw gebruikt kunnen worden. Ze gaan daardoor eindeloos lang mee.”

Agabe Asiimwe.

Bijkomend voordeel is dat er altijd één put gebruikt wordt, terwijl de ander, als die vol is, afgedekt wordt. Het vocht loopt er via een speciaal systeem uit, waardoor inhoud kan indrogen. “Dat gebruiken we dan weer als mest.” En geloof het of niet: deze wc’s zijn goedkoper dan de oude. Want diep graven is riskant, en daarmee duur.

Inclusief

Wat hem verder bevalt, is de inclusiviteit van het project. “Ons motto is: we laten niemand achter. Sommige ouderen of mensen met een handicap kunnen geen lening krijgen, omdat ze te weinig inkomsten hebben. Zij worden opgenomen in een cluster, een groep van bijvoorbeeld tien gezinnen uit de buurt die nieuwe wc’s laat bouwen. Zij betalen dan samen voor één persoon die het zelf niet kan. We hebben bovendien een toilet met handleuningen ontwikkeld voor mensen in een rolstoel.”

Links een toilet in oude stijl, rechts een nieuwe.

Ook in de uitvoering is er aandacht voor gelijkheid. “In veel Afrikaanse landen staat de man aan het hoofd van het gezin”, vertelt Denison. ”Wij willen laten zien dat vrouwen ook een inkomen kunnen verdienen. Om de gelijkheid te bevorderen is de helft van alle metselaars die we opleiden daarom vrouw. En ja, in het begin vonden mensen het gek om vrouwen te zien metselen. Maar inmiddels is iedereen eraan gewend.”

Werk zelf voorzetten

Vijf jaar na de start van het project heeft 66% van alle mensen in zijn provincie een goede wc thuis, vertelt Denison, niet zonder trots. Dat is een geweldig resultaat. Maar minstens even belangrijk: hij denkt dat de vooruitgang blijvend is.

Vrouwelijke metselaar Naume Tweheyo aan het werk op een bouwplaats.

"We zijn de afgelopen vijf jaar zoveel opgeschoten. Bij de ziekenhuizen komen minder patiënten binnen met klachten als diarree en cholera, veel mensen verdienen nu geld met het bouwen en onderhouden van sanitair en met de verwerking van de ontlasting. Het belang wordt echt ingezien, door iedereen, ook bij het bestuur van de provincie. Niemand wil terug naar de oude situatie.”

Finish niet meer nodig

In de provincie van Agaba zijn er al stappen gezet om het zonder steun van buitenaf te kunnen gaan rooien, vertelt hij. “In Kamwenge hebben we 186 metselaars opgeleid, en zij zijn nu verenigd in een stichting. Ze delen kennis en leiden zelf nieuwe leden op. We hebben Finish daar dus niet meer voor nodig.”