Elke twee minuten overlijdt ergens in de wereld een moeder door complicaties tijdens de bevalling. In maar liefst tweederde van de gevallen gaat dit om een moeder in Oost-Afrika. Het verliezen van een moeder heeft in Afrika vaak grote gevolgen voor een gemeenschap, omdat vrouwen de zorg dragen voor het gezin. Door het trainen van zorgverleners, verbetert Amref Flying Doctors de moeder- en kindzorg in Afrika. Zodat baby’s gezond kunnen opgroeien en moeders veilig kunnen bevallen.
Wat is moeder- en kindzorg
Moeder- en kindzorg, ook wel maternal health, gaat over de gezondheid van vrouwen tijdens de zwangerschap, bevalling en de postnatale periode. Er zijn verschillende soorten zorg voor moeder en kind:
- Prenatale zorg: dit is zorg voorafgaand aan de bevalling, bijvoorbeeld het gebruik van echografie. Dit is essentieel zodat vrouwen de juiste controle en begeleiding krijgen tijdens hun zwangerschap en problemen op tijd kunnen worden geïdentificeerd.
- Zorg tijdens de bevalling: bijvoorbeeld medische zorg door een verloskundige in een schoon ziekenhuis met de juiste materialen.
- Postnatale zorg: de zorg na de bevalling. Dit is belangrijk voor goed herstel van de moeder.
- Neonatale zorg: de zorg in de eerste weken/maanden/jaren van de baby, zoals checks om te kijken of de baby goed groeit zodat ondervoeding kan worden aangepakt. Of het tijdig toedienen van medicijnen bij ziektes zoals malaria. Door neonatale zorg kunnen ook ziektes zoals diarree of longontsteking sneller worden ontdekt en aangepakt.
Het probleem: geen aanbod én te weinig vraag naar zorg
In Afrika is het moeder- en kindersterftecijfer het hoogst van de hele wereld: 57% van alle sterfgevallen vindt hier plaats. Dit komt door een enorm tekort aan medisch personeel.
Door een gebrek aan medisch personeel, zijn ziekenhuizen vaak overvol. Ook is de kwaliteit van zorg vaak slecht omdat zorgverleners onvoldoende zijn opgeleid of omdat basisvoorzieningen zoals elektriciteit, schoon water en eenvoudige medisch apparatuur ontbreekt. Daarnaast weten mensen niet altijd dat ze naar het ziekenhuis moeten voor medische checks. Of gaan ze niet uit angst voor hoge medische kosten door het ontbreken van een zorgverzekering. Ten slotte is de afstand naar het ziekenhuis in veel gevallen te groot, vooral in afgelegen gebieden. Hierdoor overlijden mensen aan ziektes die goed te voorkomen zijn. In veel gevallen zijn moeders en kinderen de dupe omdat zij kwetsbaar zijn na een bevalling en specifieke zorg nodig hebben.
Wat is de belangrijkste oorzaak van moedersterfte?
De meest voorkomende doodsoorzaak bij moeders is overmatig bloedverlies, infectie, hoge bloeddruk, onveilige abortus en complicaties bij de bevalling zoals een stuitligging van de baby. Daarnaast zijn er ook indirecte oorzaken zoals bloedarmoede, malaria en hartaandoeningen.
In 85% van de gevallen kan moedersterfte voorkomen worden door op tijd handelen van een verloskundige, bijvoorbeeld door middel van echografie en checks of door medische zorg tijdens de bevalling. Maar in veel gevallen is die zorg er niet. In een land als Kenia krijgt op het platteland slechts de helft van de vrouwen professionele zorg. In de steden is dit 82%.
Wat is de belangrijkste oorzaak van kindersterfte
In 2019 stierven naar schatting 5,2 miljoen kinderen onder de 5 jaar, voornamelijk aan ziektes die te behandelen of te voorkomen waren. Hiervan waren ruim 1,5 miljoen sterftegevallen onder de één jaar en 2,4 miljoen baby's zelfs in de eerste 30 dagen na de geboorte.
De belangrijkste doodsoorzaken bij kinderen onder de vijf zijn:
- Complicaties bij de geboorte;
- Longontsteking;
- Aangeboren afwijkingen;
- Diarree;
- Malaria
In Kenia lijdt maar liefst 1 op de 2 kinderen aan ondervoeding. In Zambia sterft 1 op de 25 kinderen voor hun eerste verjaardag. Ter vergelijking: in Nederland is dat 1 op de 303 kinderen.
Ieder kind verdient een eerlijke start
Bijna 50% van de kindersterfte in Afrika vindt plaats in de eerste maanden. Dit komt door een schrijnend tekort aan verloskundigen. Amref Flying Doctors komt in actie om moeder- en kindsterfte te stoppen. Bekijk hieronder de commercial.
Moeder- en kindzorg tijdens coronapandemie
Uit onderzoek van Amref Flying Doctors is gebleken dat door de coronapandemie - en de daaropvolgende restricties - in veel Afrikaanse landen de toegang tot moeder- en kindzorg onder grote druk is komen te staan. Zorgverleners proberen met man en macht het coronavirus te bestrijden waardoor er nauwelijks reguliere medische zorg kan worden gegeven aan moeder en kind. De zwakke zorgsystemen stonden al onder grote druk en door de pandemie is dat verergerd. Medicijnen en anticonceptiemiddelen zijn moeilijk verkrijgbaar vanwege leveringsproblemen. Door leveringsproblemen zijn ook grootschalige vaccinatieprogramma’s in maar liefst 50 landen onderbroken, waarvan meer dan de helft in Afrikaanse landen. Er wordt geschat dat ruim 228 miljoen kinderen nu risico lopen op ziektes zoals mazelen, gele koorts en polio. Hierdoor overlijden kinderen aan ziektes die goed te voorkomen zijn.
Thuisbevallingen zijn toegenomen, zonder professionele begeleiding, omdat veel vrouwen niet naar een kliniek durven uit de angst corona op te lopen. Door de lockdowns en avondklokken is het niet mogelijk om in de avond naar het ziekenhuis te gaan of moeten vrouwen extra geld betalen voor vervoer: iets wat zij vaak niet hebben.
Dokter Banda (Zambia): Being pregnant should be a blessing, not a curse
Onze aanpak
Om de moeder- en kindzorg in Afrika te verbeteren, doen wij het volgende:
- Opleiden van nieuwe verlos- en verpleegkundigen, onder andere via onze Amref International University zodat moeders de juiste zorg krijgen.
- Bijscholen van bestaande verlos- en verpleegkundigen via onze applicatie Jibu.
- Opleiden van lokale zorgverleners via de mobiele telefoon. Deze lokale zorgverleners geven zwangere vrouwen voorlichting zodat ze overtuigd worden om naar een ziekenhuis te gaan voor goede medische zorg. Daarnaast houden ze de gezondheid van baby's in de gaten door middel van huisbezoeken.
- Verbeteren van voorzieningen in ziekenhuizen zodat de zorg van goede kwaliteit is.
- Voorlichting geven aan meisjes en vrouwen over het belang van zorg bij de bevalling en controles voor- en achteraf.
- Zorgen dat moeders een zorgverzekering afsluiten zodat ze niet meer tegen onverwachte kosten aanlopen.
- Zorgen dat meisjes en vrouwen gebruik kunnen maken van anticonceptie zodat ze zelf kunnen bepalen of en hoeveel kinderen ze willen.
- In gesprek blijven met de overheid, om beleid te beïnvloeden zodat er structureel verandering komt in verbeterde zorg voor moeder en kind.
Help mee
Hoewel er de afgelopen dertig jaar veel belangrijke vooruitgang is geboekt, overlijden er jaarlijks ruim 196.000 vrouwen en 300.000 baby’s in Oost-Afrika. Dit aantal is onaanvaardbaar hoog.
Wat hebben we bereikt
- In de afgelopen 5 jaar hebben we samen met onze partner PharmAccess meer dan 65.000 vrouwen en hun familie in Kenia aangesloten op een zorgverzekering. Zij zijn nu verzekerd van goede zorg.
- In Malawi hebben we, met dank aan de Nationale Postcode Loterij, 53 lokale zorgverleners getraind om kindersterfte terug te dringen in 2 districten: Mangochi en Ntchisi.
- Binnen het programma ‘Empowering Midwives’ hebben we in drie provincies, Kisii, Kajiado en Migori county, 45 verloskundigen getraind in echografie met mobiele echoapparaten. Zodat ook vrouwen in afgelegen gebieden de juiste controle en begeleiding krijgen tijdens hun zwangerschap.
- In 2021 hebben we in Zambia 100 verloskundigen getraind op communicatieve vaardigheden, zoals het geven van consulten of slecht-nieuwsgesprekken.
Mede dankzij onze jarenlange inzet, en die van andere organisaties, is de afgelopen dertig jaar:
- Moedersterfte in Afrika met 41% afgenomen.
- Kindersterfte In Afrika met 33 % afgenomen
