Tienerzwangerschappen in Afrika

Wat zijn tienerzwangerschappen?

We spreken van een tienerzwangerschap wanneer een meisje onder de 20 jaar zwanger is. De zwangerschap is vaak niet gepland en de meisjes raken zwanger door onveilige seks, vaak vanwege gebrek aan voorlichting en anticonceptie.

Tienerzwangerschappen in Afrika

In Oost- Afrika komen de meeste tienerzwangerschappen voor. Daar worden per 1.000 meisjes tussen de 15 en 19 jaar oud maar liefst 200 kinderen geboren. Ieder jaar bevallen 2,5 miljoen meisjes in ontwikkelingslanden van hun eerste kind als ze nog geen 16 jaar oud zijn. Dat zijn 6.850 meisjes per dag (bron: WHO). 

Wat zijn de oorzaken van tienerzwangerschappen in Afrika? 

Tienerzwangerschappen in Afrika hebben meerdere oorzaken.

• Het is in Afrika helaas niet altijd vanzelfsprekend dat meisjes het recht hebben om over hun eigen lichaam te beslissen. Zij worden op jonge leeftijd al als vrouw gezien. Daarom wordt er vaak gedacht dat jonge meisjes klaar zijn voor een huwelijk en een zwangerschap.
• Kindhuwelijken en tienerzwangerschappen staan vaak in relatie tot elkaar. Zodra kinderen getrouwd zijn hebben zij seks met hun echtgenoot, wat soms ook gedwongen gebeurt. (bron: WHO).
• Een gebrek aan scholing. Onderwijs is heel belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Het maakt hen weerbaar en ze worden zich beter bewust van hun rechten.
• Anticonceptie wordt in Afrika lang niet altijd gebruikt, omdat het vaak moeilijk beschikbaar is en er een taboe op rust. Dit zorgt voor meer ongewenste zwangerschappen.

Wat zijn de medische risico’s van tienerzwangerschappen in Afrika?

Een zwangerschap op jonge leeftijd brengt grote risico’s met zich mee. Complicaties – zoals bloedingen of onveilig uitgevoerde abortussen – zijn de belangrijkste doodsoorzaak onder meisjes tussen de 15 en 19. Het lichaam van een meisje is dan vaak nog niet volgroeid en niet klaar om zwanger te zijn of te bevallen. Zwangerschapscomplicaties bij tieners zijn ernstiger dan bij volwassenen, vooral in ontwikkelingslanden. Zo overlijden er in Malawi per 100.000 geboortes 4.090 baby’s en 634 jonge moeders. 

Veel tieners bevallen thuis

Omdat er in Afrikaanse landen een tekort aan medisch personeel is, bevallen veel tieners thuis. Bevallen zonder professionele begeleiding kan gevaarlijk zijn, zeker als er complicaties optreden. Hierdoor kunnen de jonge moeders en hun baby overlijden. Deze risico’s zijn een stuk kleiner wanneer zwangere meisjes medische begeleiding krijgen.

Te weinig goed opgeleide verloskundigen

Helaas hebben niet alle lokale ziekenhuizen voldoende goed opgeleide verloskundigen en kan ook een bevalling in het ziekenhuis problemen opleveren. Daarnaast zijn er weinig voorzieningen en medische materialen. Schoon water is vaak een luxe.

Onze aanpak van tienerzwangerschappen

Wij willen tienerzwangerschappen voorkomen. Dit doen wij door het trainen van zorgverleners die voorlichting geven, het uitbannen van schadelijke praktijken zoals meisjesbesnijdenis en lobbywerk richting de lokale overheid.

Zorgverleners opleiden

Om kindhuwelijken te stoppen leiden wij lokale zorgverleners op. Zij geven seksuele voorlichting aan jongeren en informeren hen over anticonceptie en waar zij dit kunnen krijgen. Ook vertellen ze aan mensen in gemeenschappen over de risico’s van tienerzwangerschappen en kindhuwelijken. Veel zwangerschappen komen voort uit het feit dat meisjes niet weten dat ze zwanger kunnen raken.

We zorgen er bovendien voor dat er genoeg verlos- en verpleegkundigen in de ziekenhuizen zijn. Door hen op te leiden, kunnen zij zwangere meisjes en vrouwen begeleiden en ervoor zorgen dat zij hun kindje gezond ter wereld brengen.

Les over gezinsplanning

Wij leren meisjes wat hun rechten zijn en hoe zij hiervoor moeten opkomen. Tijdens deze lessen leren zij dat ze evenveel waard zijn als jongens. De meisjes krijgen les over seksualiteit, anticonceptie en zwangerschappen. Ook leren ze over het belang van onderwijs en het recht om zelf te bepalen of, wanneer en hoeveel kinderen ze krijgen. Dit noemen we gezinsplanning.  

Trainingen via de mobiele telefoon

Het opleiden van lokale zorgverleners doen wij op innovatieve manier, zoals met de mobiele telefoon met onze trainingsapplicatie ‘Leap’. Op deze manier kunnen zorgverleners zelf kiezen waar en wanneer ze willen leren, en hoeven ze het ziekenhuis niet te verlaten om naar school te gaan. Ook kunnen we op deze manier de meest afgelegen gebieden bereiken. Verlos- en verpleegkundigen trainen wij met de mobiele applicatie ‘Jibu’. Ook leiden we zorgverleners op aan de Amref International University in Nairobi.

Meisjesbesnijdenis stoppen

In veel Afrikaanse landen worden meisjes besneden. Bij nomadische stammen zoals de Masai markeert de besnijdenis de overgang van meisje naar volwassenheid. Meisjes die zijn besneden worden vaak uitgehuwelijkt. Ze hebben een grotere kans om op jonge leeftijd zwanger te raken. Met verschillende projecten en allianties zorgen wij dat meisjesbesnijdenis stopt. Zo pakken we ook het probleem van tienerzwangerschappen aan.

Opvangplek voor meisjes en jonge vrouwen

Onze collega Nice Leng’ete zet zich in om besnijdenissen de wereld uit te helpen. Mede dankzij haar inzet zijn al 20.000 meisjes niet besneden. Nice is ook de oprichter van 'A Nice Place': een veilige opvangplek waar meisjes naartoe kunnen als ze te maken krijgen met meisjesbesnijdenis, een gedwongen huwelijk of vroege zwangerschap. 

Lobby

Amref Flying Doctors lobbyt bij de lokale overheid en beleidsmakers om hen te overtuigen om meer geld beschikbaar te stellen voor anticonceptie. Ook trainen wij jongeren om zelf deze lobby-activiteiten op te zetten. Dit doen wij succesvol binnen het Power to You(th)-partnerschap. 

Wat hebben we bereikt?

We hebben in verschillende landen al mooie resultaten behaald:

• Zo hebben we met het project ‘Kom op voor tienermeisjes in Malawi’ meer dan 4.500 jongeren seksuele voorlichting gegeven. Daarbij wisten 1.312 jongeren waar zij anticonceptiemiddelen konden krijgen.
• In Malawi zijn 440 kinderen, dankzij onze voorlichtingen, terug naar school gekeerd nadat zij zwanger zijn geraakt.
• In Mozambique hebben wij meer dan 14.000 tieners seksuele voorlichting gegeven. Naast de voorlichting die we aan tieners geven, hebben we ook 78 dorpshoofden geïnformeerd. Deze leiders maken seksuele gezondheid en rechten nu bespreekbaar.
• In Kenia trainen wij leiders, ouders, leraren en zorgverleners. Zo hebben wij 200 Keniaanse ouders training en informatie gegeven over seksuele rechten en gezondheid. Om tienerzwangerschappen te voorkomen is het cruciaal dat ook ouders, leraren en dorpsoudsten inzien dat meisjes hun school moeten afmaken en niet besneden en uitgehuwelijkt worden.
• In Ethiopië gaven we een training aan 46 leraren en zorgverleners. Dit gaat over de nationale richtlijnen voor jeugdvriendelijke voorlichting over seksualiteit en seksuele gezondheid.
• Via het Health Systems Advocacy Partnership hebben jongeren in Oeganda succesvol gelobbyd bij hun overheden en ervoor gezorgd dat anticonceptie nu beschikbaar is in verschillende districten.

Projecten om tienerzwangerschappen tegen te gaan

A Nice Place

Nice vluchtte als 8-jarig Masai-meisje tot twee keer toe voor haar besnijdenis. Samen met Amref Health Africa bouwde ze ‘A Nice Place’ - een opvang waar meisjes naartoe kunnen als ze te maken krijgen met meisjesbesnijdenis of een gedwongen huwelijk.

Veelgestelde vragen

Wat zijn de gevolgen van tienerzwangerschappen in Afrika? 

• In veel landen zijn meisjes en jongens niet gelijk. Meisjes stoppen vaak met school als ze zwanger is. Dat heeft grote negatieve gevolgen voor hun ontwikkeling en zorgt ervoor dat zij niet (financieel) onafhankelijk kunnen zijn.
• Ongeboren kindjes van zwangere tienermeisjes lopen een groter risico op problemen tijdens de zwangerschap en bevalling. Het lichaam van het meisje kan blijvende schade oplopen als het lichaam nog niet volgroeid genoeg is om te baren.
• Soms kiest de familie of het meisje voor een abortus. Helaas gebeurt dat vaak onveilig, met alle risico's, zoals zwaar bloedverlies en infecties, van dien. Sommige meisjes overlijden hieraan. Er vinden wereldwijd ongeveer 25 miljoen onveilige abortussen plaats per jaar. Bij ongeveer vier mijoen gevallen gaat het om meisjes tussen de 15 en 19 jaar oud.