Als pastoor van een drukbezochte evangelische kerk in het Oegandese dorp Kihembo heeft Moses een paar honderd mensen om voor te zorgen. Tijdens dat werk kijkt hij voorbij het spirituele, terug naar het aardse. Zo zorgde hij ervoor dat de leden van zijn parochie ook veilig naar de wc kunnen.
Moses wijst het vol trots aan: daar, vlak naast zijn kerk op de top van de heuvel, is kort geleden een nieuw wc-blok aangelegd. Wie na de dienst nodig moet, kan er via een smal pad gemakkelijk komen. Voor zichzelf en zijn gezin liet hij bovendien een privé-wc aanleggen; die staat direct naast zijn huis, dat iets lager in het dal ligt.
Bang om naar de wc te gaan
Het klinkt misschien weinig bijzonder, maar in dit deel van Oeganda is het dat wél. Tot voorkort moesten Moses en zijn gemeente hun behoefte namelijk doen in latrines waar geen mens graag komt. Het soort dat bestaat uit een simpel gat in de grond, waar het stinkt en waar vliegen, virussen en bacteriën zich thuis voelen.“
Het was eigenlijk niet te doen”, kijkt Moses terug. “De grond hier is niet stevig meer, omdat er vroeger veel ijzer uit is gehaald. De diepe latrines die we gebruikten, waren daardoor niet veilig. Ik was altijd doodsbang dat er eentje zou inzakken, juist op het moment dat er iemand naartoe ging.”
Iets simpels als naar de wc gaan, was daardoor een angstige onderneming, die toch aantal keer per dag uitgevoerd moest worden. “Ik liet mijn twee jonge kinderen zelfs in de bosjes gaan, omdat ik te bang was dat er iets zou gebeuren.” Een ander alternatief was er niet, zegt Moses, want op het platteland van Oeganda is riolering vooralsnog een onbereikbare droom.
Slecht én duur
En niet dat slechte latrines dan in elk geval goedkope latrines zijn. Integendeel zelfs: “De putten voor de ontlasting konden niet worden geleegd. Als ze vol waren, moest je ze afsluiten en even verderop een nieuwe graven. Omdat de grond beperkt is, en je je erf liever voor iets anders gebruikt, wil je dat zo weinig mogelijk doen. Daarom werden de gaten zo diep gemaakt als maar mogelijk was. En diep graven is duur.”
Via lokale zorgverlener en kerkganger Brenda – “voorlichting geven over goede wc’s is míjn gospel” – hoorde Moses over de Finish-methode. In het kort: mensen worden, vaak via een kleine lening, in staat gesteld om een wc te laten bouwen door speciaal daarvoor opgeleide metselaars. De latrines die zij aanleggen, kunnen wél worden geleegd.
Elke wc telt daarbij twee putten. Als de eerste vol is, wordt die afgesloten, waarna het vocht er via een drainagesysteem uit sijpelt. Tegen de tijd dat de tweede put vol raakt, is het menselijke afval in de eerste ingedroogd en klaar om tot mest te worden verwerkt. Die put wordt geleegd en de tweede afgesloten, waarna het proces zich herhaalt. Omdat de wc twee putten telt in plaats van één, hoeven die minder diep te zijn, waardoor het veilig is.
“Kijk naar die bananenplanten”, wijst Brenda. “Ze groeien beter, nu Moses de mest gebruikt.” De pastoor beaamt dat: “Ik vond het eerst een beetje een vies idee. Alsof je bananen iets met je ontlasting te maken hebben. Maar ik weet nu dat die mest schoon is, dat er geen vieze bacteriën meer inzitten.” Brenda: “Ik zeg altijd: het is helemaal biologisch, want er komen geen chemicaliën aan te pas. Dat maakt het beter dan het spul dat je in de winkel koopt.”
Voorbeeldfunctie
Minstens even belangrijk: de gemeenschap van Moses is gezonder sinds veel mensen in zijn dorp gebruik maken van een schoon toilet. “Als pastoor heb ik een voorbeeldfunctie. Veel mensen gebruikten de nieuwe wc’s bij mij thuis en naast de kerk, en wilden er zelf ook wel een hebben. Van Brenda hoorden ze vervolgens wat de voordelen zijn. Dat je minder vaak last hebt van diarree en buikpijn, bijvoorbeeld.”
Niemand hoeft daarbij buiten de boot te vallen, benadrukt Brenda. “Sommige mensen zijn terughoudend, omdat ze denken dat ze het toch niet kunnen betalen. Maar als ze dan horen hoe laag de rente is en hoe lang ze mogen doen over het terugbetalen, raken ze meestal snel enthousiast. De armsten, die ook voor zo’n lening niet in aanmerking komen, worden bovendien opgenomen in een cluster. Dan betalen tien gezinnen die net wat meer te besteden hebben, samen voor één extra wc.”
Van de ongeveer duizend mensen in Moses’ gemeente, heeft nu pakweg de helft via Finish een wc aangelegd. “En we gaan door tot we aan de 100% zitten”, zegt hij. “Het is betaalbaar, goed voor onze gezondheid en de bananen smaken er beter door. Dat is echt win-win.”
